China notities: "Als je denkt dat je er bent, ben je er geweest"

Inleiding

Biedt een reisbezoek een ander beeld op China? Gewapend met informatie, en zo mogelijk kennis die de groep betrok van een waaier aan Westerse investment research en inleidingen van ter zake kundige professoren (prof. Zeeger van der Wal, Dr. Ying Zhang) vertrok een investeerdersmissie o.l.v. Axa naar Singapore en Shanghai. Op zoek naar wijsheid over het land China, de handelsoorlog, het machtsevenwicht, en het investeringsklimaat in mainland China.

Vanuit Singapore

Vanuit de stadstaat kregen we een voorproefje in de intellectuele kracht en de snelheid van handelen in onderwijs, IT toepassingen en fintech ontwikkelingen. Mind you, de centrale bank (MAS) en de Wereldbank aldaar zijn zeer actief op Artificial Intelligence (AI). Wat mij in Singapore is bijgebleven is het doorselecteren van talent. Dat begint al op jonge leeftijd. En daarbij is werken voor het ambtenaren apparaat, anders dan in Nederland, een carrière keuze die zich uitbetaalt. Hier geen Balkenende norm die beperkend is. Je zal het salaris van een minister maar hébben. Singapore wordt als een bedrijf gerund, en met een goede beloning haal je de beste mensen binnen. En dan kunnen de beste beslissingen gemaakt worden, zo vindt men. "Think ahead, think again & think across". Singapore is zeer autoritair geleid, je kunt niet alles zeggen, privacy is geen groot goed. Het is wel een welvarende markteconomie, individualistisch en met prikkels opdat zoveel mogelijk mensen goed voor zichzelf kunnen zorgen. Geen langdurige opvang. De ziekenzorg is geen ziekbed, maar een trampoline om je te prikkelen weer snel te gaan werken. Getuige leaderonomics is men onveranderd actief in nation development.
De ambassadeur van het land, mevrouw Vonno ziet overeenkomsten met Nederland, maar Singapore is veel beter in de marketing van hun intelligente diensten. Ondanks dat 60% van de Singaporezen hun oorsprong in China heeft zijn er minder overeenkomsten met China dan je zou denken. Nederlanders, door Chinezen al eeuwen "horsemen of the sea" genoemd hebben meer aanknopingspunten. Het feit dat cybersecurity en intellectual property goed geregeld zijn in de stadstaat maakt Singapore wel een uitstekende 'Hub' naar China.

Vanuit Shanghai

China is duidelijk autoritair of totalitair geleid door de partij. De eeuwenlange nadruk op centrale macht, collectiviteit en confucianisme gaat samen met kapitalistisch marktdenken dat welvaart biedt maar ook juist de grootste ongelijkheid veroorzaakt. Dat vond ik in Shanghai erg zichtbaar.

Economie

De Chinese partij heeft drie doelstellingen voor de economie, maar met intern conflict: 1) Groei, 2) Deleveraging, ofwel minder schuld en 3) Minder vervuiling. Nu met de handelsoorlog kunnen niet alle economische doelstellingen tegelijk met succes worden uitgevoerd. Het Sino-US dispuut brengt de Chinezen richting een pijngrens. De nieuwe koude oorlog kan China mogelijk 0,5%-0,9% groei per jaar kosten. De groei nam sowieso al iets in kracht af. Om te blijven investeren in het klimaat en een schone lucht wordt de afbouw van schuld nu erg moeilijk. Een verlaging van de reserve requirements voor banken kan de pijn tijdelijk iets verzachten, maar dan moet de handelsoorlog zich niet verdiepen. En moeten we erop vertrouwen dat het percentage non performing loans niet een percentage is wat we per ongeluk daar gehoord hebben. Met debt-to-equity swaps en spaarzame gecontroleerde faillissementen (rekening houdend met de stabiliteits prioriteit) wordt het schuldenprobleem via de vestzak naar een broekzak verplaatst. De vastgoedsector met zijn hoge prijzen, in o.a. Shanghai, is een duidelijk risico voor de economie, vooral als er mogelijk een property taks wordt ingevoerd.

Gaat de één partij politiek samen met de markteconomie?

Vele westers georiënteerde economen en politici geloven daar niet in, maar het riep bij mij ter voorbereiding van, en gedurende de missie minder tegenstrijdige gevoelens op. Ondernemerschap, discipline, handel tezamen met partijplanning hebben China een steile economische groeicurve bezorgd en het land met meer dan een miljard inwoners getransformeerd van een copycat naar een innovatiemacht, overigens met behoud van dat vervelende kopieergedrag. Maar dat is juist het punt, patentschending is niet een van de hogere partij prioriteiten, anders was dit gedrag wel ingedamd.

Boven een gedefinieerde markt hangen partijprioriteiten die de markt sturing geven. Voorbeelden van hogere prioriteiten zijn stabiliteit, veiligheid en modernisering van de state-owned-enterprises (SOE's). De SOE's zijn en blijven actief in de critical sectors (nutsvoorziening, defensie, etc...). Het voordeel voor de ruling party is dat deze bedrijven te allen tijde gehoorzamen waardoor de partij delen van de economie naar haar hand kan zetten. 'Whatever it takes' geldt ook in China. En het mag wat kosten.

Tegenover de critical sectors staan ook restricted sectors (internet, gaming, delen van de autobranche, effecten, verzekeringen). Dat is inderdaad minder Westers. In deze sectoren is er nauwelijks marktwerking en is er een rem op innovaties. Het plan is om veel restricted businesses tegen 2022 vrij te geven, uiteraard indien voldoende kennis en patenten zijn buitgemaakt op het Westen. 

Een Chinese ondernemer kan aanwijsbaar zeer succesvol worden in China en wordt veel handelsvrijheid gelaten zolang deze maar niet te machtig wordt voor de ruling party. De prioriteit van de partij is bovenal stabiliteit, de controle op het economisch welbevinden van het volk, ten einde opstanden te voorkomen. 

Cynisch geschreven bepaalt ’s lands wijs, ’s lands eer hoe leiders of instituties onvolkomenheden in de markt oplossen. Lees de verschillen: Facebook heeft met een ‘winner takes all’ concept het Westerse volk in de tang gekregen. Dus moet de oprichter bij de US Congress te biecht en voor het Europees Parlement verschijnen. De Commissaris voor mededinging, en de AVG moeten met regels de consument beschermen. Putin daarentegen gooide met veel machtsvertoon, wetteloosheid en rafelrandjes een te machtig wordende oligarch (Yukos) de cel in. Bij het Chinese Alibaba werd de oprichter/miljardair vermoedelijk ook te machtig. Van hem werd waarschijnlijk een vrijwillig terugtreden geëist.

Je dient je als Westerling in alle haarvaten bewust te zijn dat de Chinese markt er één is zonder de ons bekende vrijheid en democratie. En privacy bestaat niet. Het is Adam Smith waar de ‘invisible hand’ bestuurd wordt door de grote roerganger. Afhankelijk van de gestelde prioriteiten van de ruling party krijgt die hand een richting. En de hand van de huidige leider is op termijn ook internationaal in toenemende mate bepalend. Voor de uitkomst van de handelsoorlog is deze belangrijker dan het handje van Trump.

Handelsoorlog, Patentschending en het BRI

De handelsoorlog draait voor de Amerikanen vooral om de illegale technologie transfers en het stelen van intellectual property door de Chinezen. China doet te weinig om patentschending te voorkomen, terwijl er in China wel degelijk wetgeving tegen bestaat. Natuurlijk, de VS heeft een handelstekort met China. Maar met de heffingen probeert de US de Oosterse handelspartner vooral te dwingen om in het gelid te lopen, door:

- het beperken van patentschendingen, 
- de druk op te voeren om de markt voor het Westen te openen, 
- het Chinese streven te frustreren om in 2049 het machtigste land ter wereld te zijn.

De eerste twee speerpunten van het conflict kan de partij nog wel aan, zij het dat de VS volgens Chinese ingewijden teveel vragen in een te korte tijd. De ruling party heeft veel meer moeite met het botweg frustreren van de macht. Daar doet zich de koude oorlog voelen. Vooral omdat de partij onder leiding van Xi Jinping ook daadwerkelijk de macht wil uitbreiden. Dit komt tot uiting in het opvoeren van militaire investeringen, landje pik in de Zuid Chinese zee en het Belt & Road Initiative. BRI is de 'nieuwe zijderoute' die anders dan de naam doet vermoeden ter land, ter zee en via cyberspace verloopt.

Het is evident dat het BRI voor China een krachtig wapen is om de macht en invloed in de wereld uit te breiden. De investeringen van China in naam van 't BRI vinden plaats in Afrika, maar ook binnen de Europese Unie. In de EU bedroegen de foreign direct investments (FDI) in 2016 al €36 miljard. De Chinese FDI in de EU zijn dan gestegen van 20% tot 25% van het totaal. Natuurlijk, voor een deel zijn de Chinese investeringen particulier, met winst als oogmerk, en zonder bijbedoelingen. China is er niet op uit, zoals de Russen, om de EU te ondermijnen, want China wil het open karakter van de EU maar wat graag benutten voor meer business. En zodoende te kunnen groeien naar het machtigste land ter wereld.

In een treffende presentatie liet professor Rob de Wijk (Den Haag Centrum voor Strategische Studies) al eens zien hoe het machtsevenwicht aan het verschuiven is. Dus als SIIS, het Shanghai Institute of International Studies ons toevertrouwt dat de grote investeringen en leningen aan Griekenland, Hongarije en Tsjechië zuiver economisch beoordeeld worden, en derhalve juist een probleem voor China kunnen worden als een land gebukt gaat onder zijn schuldenlast, zien wij dat anders. Als SIIS meent dat dergelijke deals met China gebaseerd zijn op win-win, dan weten wij inmiddels dat Winwin een bekende panda in de dierentuin van Beijing is. China wint uit oogpunt van domestic rebelancing (lees: export van overcapaciteit) en wint in ruil voor investeringen veel politieke macht en invloed in het buitenland.

Omdat de EU unanimiteit vereist om China te veroordelen voor mensenrechten of voor hun territoriale claims in de South Chinese Sea, is een veto van de financieel onhandige Hongaren genoeg om de EU de mond te snoeren. Het is voor Europa dus van belang om te erkennen dat met de uitbreiding van de EU in de afgelopen 20 jaar er niet zo maar macht en invloed is gewonnen. Dat zagen we al met de EU pogingen tot machtsuitbreiding richting de Oekraïne. Kortom, "als je denkt dat je er bent, ben je er geweest". Met de toetreding van veel naties moet de EU meer verzinnen om de VS, Rusland en China partij te geven. Het moet 1 blok vormen, géén zelfgenoegzaamheid uitstralen. Zoals The Economist al op 6 oktober schreef, het zou beter zijn om op sommige onderwerpen de unanimiteit te laten varen en op gekwalificeerde meerderheid de politieke invloed in de wereld te laten gelden. Blijf verder gerust zaken doen, maar wel op de westerse normen en waarden. Daartoe en daarop dienen Chinese deals stuk voor stuk beoordeeld te worden. De EU moet bovendien op het gebied van nieuwe technologieën veel beter zijn best te doen, want deze ontwikkelingen komen steeds meer uit de VS en Azië en met name China. Vooral AI, robotisering en cybersecurity zijn terreinen waar je uit oogpunt van veiligheid zelf  invloed op moet hebben.

De handelsoorlog wordt nu door Trump gedomineerd. Deze handelsoorlog doet pijn voor China maar het wachten op een 'Tit for tat', een even zo grote tegenmaatregel van China, moet genuanceerder bezien worden. China hanteert een strategie van de lange adem. Het duizendjarige rijk heeft de tijd, de ogen zijn niet op de huidige conjunctuur maar op de macht in 2049, als de partij 100 jaar wordt. Volgens China win je de oorlog door hem niet te voeren ("The Art of War"). Tenzij de situatie in het binnenland te nijpend wordt. Grote delen van de bevolking zijn bovendien een beetje zenuwachtig door de strategie en de persoonlijkheid van Xi Jinping. Als de VS volledig stoppen met Chinese import dan is de leider uitgespeeld. En men weet, Xi is een leider die je niet in de hoek moet drijven. Want Xi is de ultieme survivor, gevormd door zijn jeugd als Maoïst in de Deng periode. Of dat het duizendjarige Rijk ten goed komt is de vraag. Hoe dat de beleggingskansen beïnvloedt laat zich raden.

Beleggingskansen

De ruling party heeft ze, maar de Chinees op de hoek heeft zelf ook prioriteiten: nr.1 is een eigen huis, nr.2: "Be your own Boss" en nr.3 is welvaartsontwikkeling.

In China bestaat geen pensioenstelsel. Mogelijk ontstaat zoiets bij het vrijgeven van de restricted verzekeringssector, maar nu ontbreekt deze institutie. Chinezen potten wel op voor later, dat gebeurt middels het kopen van huizen. Dat is de reden dat de huizenmarkt erg overspannen is. De aandelenmarkt speelt daarentegen geen rol in de lange termijn planning. Deze markt wordt voornamelijk gedreven door sentiment.

De economische groei is nog steeds hoger dan in het Westen. Met de ontsluiting van de beurzen van mainland China en de toenemende mogelijkheden voor buitenlandse beleggers om beleggingsopbrengsten te repatriëren lijkt de gewone aandelenmarkt met de recente daling iets aantrekkelijker geworden vergeleken met een paar jaar geleden. Ook het vooruitzicht dat China in mei 2019 een grotere weging in de MSCI index gaat krijgen, is geen kleinigheid. Zeker als grote buitenlandse (passieve) beleggers de weging overnemen.

Transparantie is wel een groot probleem. Of het nu A, of H shares zijn, of ADR's op de NASDAQ. De belegger moet het doen met Chinese accounting, geen GAAP. De zogenaamde 'misrepresenting of figures', 'understating of liabilities' en andere negatieve verrassingen zijn talrijk. Met stilleggen van de handel als gevolg. Dus grote volatiliteit. En minder vertrouwen.

Ook de cijfers over de Chinese economie zijn lastig te vertrouwen. De gegevens betreffende het BBP komen van het statistiekbureau van de partij. Er is geen concurrentie voor het meten van de groei. Tijdens de reis werd geen proprietary index gebruikt en de Li Keqiang index werd niet getoond. Deze index is genoemd naar de huidige premier die vracht per spoor, electriciteitsgebruik en kredietverstrekking als nauwkeurigere proxy voor groei ziet. Een gepromoveerde en gewaardeerde Chinese econoom, werkend voor een Zwitserse bank, zei doodleuk: "Official figures are good enough".  

Optrekken met een betrouwbare partner op het gebied van venture capital of private equity lijkt voor een Westers instituut in bepaalde gevallen een betere optie om geïnformeerd mee te draaien in de groei van China. En dan specifiek in de snelle ontwikkeling van kunstmatige intelligentie, robotisering en innovatieve healthcare tech. Ver weg van de SOE's. Doe de due diligence. En ik vermoed dat je mee moet kunnen gaan in het harde onderhandelingsspel van de Chinees, en bereid moet zijn de 'long game' te spelen. Liquiditeit is beperkt.

China is heel actief in, want erg gebaat bij milieutechnische verbeteringen. Denk aan de ernstige luchtvervuiling in de grote steden en de externe effecten van de snelle groei in infrastructuur in de afgelopen twintig jaar. De Chinezen zijn bezorgd om de vervuiling. Een afgenomen leefbaarheid kan het voordeel van economische groei teniet doen en tot weerstand bij de bevolking leiden. De E van ESG is daarom een van de prioriteiten van de partij en heeft geleid tot grote investeringen in schone technologie.  China staat niet hoog in de duurzaamheid rankings (vanwege de S en de G uiteraard), maar de uitgiftes van Green Bonds door Chinese ontwikkelingsbanken zijn van een opmerkelijk aantal.

Slot 

Er is tijdens de reis veel meer gezegd en gepresenteerd dan hierboven. Denk aan o.a. de 1 kind politiek en de vergrijzing, denk ook aan de generatie die na 1980 (post Mao, en straks post Deng) is geboren en een heel andere kijk op de wereld heeft. Deze generatie wordt steeds belangrijker. Veel zaken zijn nu dus onderbelicht gebleven. Het belangrijkste is dat we zicht krijgen op de economische groei en ontwikkeling van China. En dat we realiseren dat het land de grootmacht van de wereld kan gaan worden. Daar zullen de VS en de EU aan moeten wennen. De VS slaan nu wild in het rond, de EU laat zich overbluffen. Beiden gewend aan hun status. Er is werk aan de winkel, want, zie titel, als je denkt dat je er bent...

Een andere 'take away' is dat onze pensioenfondsen rendement nodig hebben. Indien je als belegger selectief bent, en vooral minder principieel, dan groeien er beleggingskansen in dit land van Confucius. Let wel, er is voor ons geen win-win. Due diligence is van levensbelang.

De ontwikkelingen in China volgen en bijhouden kan overigens heel goed met de beschikbare literatuur in het Westen. Bezoeken aan China bieden de meerwaarde van een illustratie van de opgedane kennis én de mogelijkheid tot een bevestiging van bepaalde noties. Zij het dat de gemiddelde gastheer aldaar vaak aan een bepaalde verwachting probeert te voldoen. Een enkele keer valt uit een controversieel onderwerp iets extra's te halen, al is het maar op non-verbaal niveau.

De reis is van belang geweest voor een intensivering van de kennis over China. Vooral door de kans om bij een aantal belangrijke instellingen binnen te komen. Waarschijnlijk heeft deze kennis tot meer wijsheid geleid op dit onderwerp. Dit is voor een belegger natuurlijk altijd het punt. Veel informatie biedt doorgaans geen extra rendement. Het gaat erom hoe je de gevormde kennis omzet in een wijze beleggingsbeslissing. Maar ik durf te stellen dat het nieuw verkregen inzicht in China in elk geval een prima basis is voor enige kennisoverdracht aan institutionele beleggers in Nederland.  Neem gerust contact op via de contactpagina.